Anayasa Mahkemesi Kararı Işığında İrtibat ve İltisak Nedeniyle Fesih ve Özel Hayata Saygı Hakkı

Anayasa Mahkemesi (AYM), 14 Mayıs 2025 tarihli ve 2022/84845 başvuru numaralı Hüsniye Lalek ve Diğerleri kararı ile olağanüstü hâl (OHAL) döneminde yapılan fesih işlemlerinde idarenin ve yargı mercilerinin uyması gereken standartlara ilişkin yol gösterici bir karara imza atmıştır. Karar, özellikle "irtibat ve iltisak" gerekçesiyle gerçekleştirilen iş akdi fesihlerinin, özel hayata saygı hakkı üzerindeki etkilerini ve bu süreçte sağlanması gereken güvenceleri ele alması bakımından önem taşımaktadır.

Karara Konu Olan Olayın Arka Planı

Başvuru, OHAL ilanını takiben, Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumunda (TKDK) sözleşmeli uzman olarak görev yapan personelin, FETÖ/PDY ile irtibatlı veya iltisaklı oldukları değerlendirmesiyle hizmet sözleşmelerinin feshedilmesine dayanmaktadır. Fesih işlemi, 667 sayılı OHAL Kanun Hükmünde Kararnamesi (KHK) ve ilgili Başbakanlık Genelgesi uyarınca, kurumun tam takdir yetkisine sahip olduğu savunularak gerçekleştirilmiştir. Başvurucuların idare mahkemelerinde açtığı davalar ise, idarenin takdir yetkisi ve fesih işleminin usul ile hukuka uygun olduğu gerekçeleriyle reddedilmiş ve kararlar kesinleşmiştir.

Anayasa Mahkemesi'nin Değerlendirmesi: Özel Hayata Saygı Hakkı İhlali

AYM, başvuruyu iki temel iddia üzerinden incelemiştir: makul sürede yargılanma hakkı ve özel hayata saygı hakkının ihlali.

Makul sürede yargılanma hakkına ilişkin iddiayı, başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez bulan Yüksek Mahkeme, bu tür şikayetler için yeni bir mekanizma olan Tazminat Komisyonunu adres göstermiştir.

Ancak başvurunun esasını oluşturan özel hayata saygı hakkının ihlali iddiası kabul edilebilir bulunmuş ve esastan incelenmiştir. AYM, bir kimsenin mesleki hayatının özel hayatının bir parçası olduğunu ve hizmet sözleşmesinin feshinin, kişinin itibarı, sosyal çevresi ve geleceği üzerinde ciddi etkiler doğurması nedeniyle özel hayata saygı hakkına bir müdahale teşkil ettiğini belirtmiştir.

Somut ve İkna Edici Gerekçe Zorunluluğu

Mahkeme, OHAL koşullarında dahi temel hak ve özgürlüklere yönelik müdahalelerin keyfî olamayacağının altını çizmiştir. Bu bağlamda, irtibat ve iltisak nedeniyle fesih gibi ağır sonuçları olan bir idari işlemin, soyut ve genel ifadelere dayandırılamayacağını vurgulamıştır.

Karara göre, idarenin ve fesih işlemini denetleyen yargı mercilerinin, aşağıdaki hususları yerine getirmesi beklenir:

• Bireyselleştirme: Fesih kararının, her bir başvurucu özelinde, örgütle olan bağlantının nasıl kurulduğuna dair somut ve kişiselleştirilmiş gerekçeler içermesi gerekir.

  
  

• İkna Edici Delil: Sadece bir soruşturma veya kovuşturmanın varlığı, tek başına fesih için yeterli bir gerekçe olarak kabul edilemez. Mahkemelerin, bu soruşturmalardaki delilleri tartışarak, işveren ile çalışan arasındaki güven ilişkisini bozacak nitelikte ciddi, güçlü ve objektif bir şüphenin varlığını ortaya koyması zorunludur.

  
  

• Keyfîliğin Önlenmesi: İdarenin "takdir yetkisi" veya "OHAL koşulları" gibi genel ifadelere sığınarak gerekçelendirme yükümlülüğünden kaçınamayacağı belirtilmiştir. İdare ve mahkemeler, şüpheyi doğuran olguları ve bu olguların göreve devam etmeyi nasıl olanaksız kıldığını açıkça izah etmelidir.

  
  

Somut olayda, ne idarenin ne de yerel mahkemelerin bu standartları karşılayan bir değerlendirme yapmadığı tespit edilmiş ve bu durum, Anayasa'nın 20. maddesinde güvence altına alınan özel hayata saygı hakkının ihlali olarak nitelendirilmiştir.

Kararın Sonuçları

Hüsniye Lalek kararı, idari işlemlerin ve yargısal denetimin keyfîliğe karşı en önemli güvencesinin "gerekçe" olduğunu bir kez daha hatırlatmaktadır. Özellikle bireylerin hayatını derinden etkileyen kararlarda, idarenin ve mahkemelerin soyut iddiaların ötesine geçerek somut olgulara dayanan, kişiselleştirilmiş ve ikna edici bir değerlendirme yapma zorunluluğu bulunmaktadır.