Danıştay'dan Emsal Karar: Kamu Alımlarında Sözlü Sınavların Hukuki Denetimi Nasıl Yapılmalı?

Kamuya personel alım süreçlerinin en tartışmalı aşamalarından biri olan sözlü sınavlar (mülakatlar), adaylar için her zaman bir endişe kaynağı olmuştur. Sınavların ne kadar objektif yapıldığı ve değerlendirmelerin ne derece adil olduğu konuları, sıklıkla yargıya taşınmaktadır. Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, 14 Nisan 2025 tarihinde verdiği 2025/9 Esas ve 2025/17 Karar sayılı kararıyla, bu tartışmalara son noktayı koyacak ve hem idareler hem de adaylar için yol gösterici olacak kriterler belirledi. Bu karar, farklı bölge idare mahkemelerinin aynı konudaki çelişkili kararları üzerine alınmış olup, sözlü sınavların hukuka uygunluk denetiminde yeni bir dönemin kapısını aralamaktadır.

Uyuşmazlığın Kaynağı: Farklı Mahkemelerden Çıkan Çelişkili Kararlar

Karara konu olan uyuşmazlık, Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde vekil imam-hatip olarak görev yaparken kadroya geçmek için sözlü sınava giren ve başarısız sayılan adayların açtığı davalardan kaynaklandı. Bazı bölge idare mahkemeleri, sınav komisyonlarının adayın performansı hakkında tuttuğu "değerlendirme-düşünceler tutanağını" yeterli bularak, sınavın hukuka uygun olduğuna karar veriyordu. Diğer mahkemeler ise, adaya hangi soruların sorulduğunun ve bu sorulara ne yanıtlar verdiğinin önceden kayıt altına alınmamasını, hukuki denetimi imkânsız kılan bir eksiklik olarak görerek sınavı iptal ediyordu. İşte bu farklı yorumlar, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun konuyu ele alarak bir ilke kararı vermesini zorunlu kıldı.

Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun Kriterleri: Şeffaflık ve Objektiflik Vurgusu

Danıştay, verdiği bu kararla, sözlü sınavların keyfiliğe ve subjektif değerlendirmelere kapalı olması gerektiğini net bir şekilde ortaya koymuştur. Kurul, bir sözlü sınavın hukuka uygun kabul edilebilmesi ve yargısal denetiminin sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi için "olmazsa olmaz" nitelikteki standartları belirlemiştir.

Sözlü Sınavlarda Hukuka Uygunluk İçin "Olmazsa Olmaz"lar

Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun 2025/9 E. ve 2025/17 K. sayılı kararına göre, hukuka uygun bir sözlü sınavın gerçekleştirilmesi için şu şartların bir arada bulunması zorunludur:

1. Sorular Önceden Hazırlanmalı ve Tutanak Altına Alınmalıdır: Sınav komisyonu, sınav başlamadan önce sorulacak soruları hazırlamak ve bunları bir tutanağa bağlamakla yükümlüdür. Bu, sınavın ciddiyetini ve planlı bir şekilde yapıldığını gösterir.

   
   

2. Her Adaya Sorulan Sorular Kayda Geçirilmelidir: Sınav esnasında her bir adaya hangi soruların yöneltildiği açıkça kayıt altına alınmalıdır. Bu, adaylar arasında ayrımcılık yapılmasının önüne geçer.

   
   

3. Adayların Yanıtları ve Her Üyenin Notu Ayrı Ayrı Gösterilmelidir: Adayın sorulara verdiği yanıtlara karşılık, komisyonun her bir üyesinin hangi notu takdir ettiği, tutanakta ayrı ayrı belirtilmelidir. Bu, değerlendirmenin hangi kritere göre yapıldığını şeffaf hale getirir.

   
   

Kurul, bu unsurların eksik olduğu bir sınavın, adayın mesleki yeterliliğini objektif olarak ölçmekten uzak olduğunu ve hukuki denetimini imkânsız kıldığını vurgulamıştır.

Kararın Adaylar ve İdareler İçin Anlamı Nedir?

Bu emsal karar, kamu personeli olmak isteyen adaylar için önemli bir güvence niteliği taşımaktadır. Artık adaylar, girdikleri sözlü sınavlarda başarısız sayılmaları halinde, yukarıda belirtilen usullere uyulup uyulmadığını sorgulama ve buna dayanarak dava açma hakkına sahiptir.

İdareler açısından ise bu karar, yeni bir çalışma standardı anlamına gelmektedir. Kamu kurumları, bundan sonraki tüm sözlü sınav süreçlerini Danıştay'ın belirlediği bu objektif ve denetlenebilir kriterlere göre düzenlemek zorundadır. Aksi takdirde, yapılan sınavların ve sonuçlarının iptal edilmesi riskiyle karşı karşıya kalacaklardır.

Sonuç olarak, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun bu kararı, kamu hizmetine girişte liyakat ve eşitlik ilkelerini güçlendiren, idarenin eylemlerinde şeffaflığı ve hesap verebilirliği artıran bir adımdır.