Uzun Süren Dava Nedeniyle Tazminat Alınabilir Mi?

Özet

Davanız makul bir sürede sonuçlanmadıysa tazminat alabilirsiniz. Türkiye'de Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile güvence altına alınan "makul sürede yargılanma hakkı" ihlal edildiğinde manevi tazminat talep etme hakkınız doğar. Bu hakkınızı kullanmak için belirli başvuru yolları ve süreler bulunmaktadır; bu süreçte bir avukata danışmanız hak kaybı yaşamanızı önleyebilir.

Giriş

Adaletin gecikmesi, adaletsizlik olarak kabul edilir. Bir davanın yıllarca sürmesi, taraflar için hem maddi hem de manevi olarak yıpratıcı olabilir. Bu kadar uzun süren bir dava nedeniyle mağduriyet yaşayan kişiler tazminat alabilir. Anayasa ve uluslararası sözleşmeler, herkese davasının "makul bir süre" içinde görülmesini isteme hakkı tanır. Eğer yargılama süreci bu makul süreyi aşarsa, bu durum bir hak ihlali sayılır ve devlete karşı tazminat talep etme yolu açılır.

Makul Sürede Yargılanma Hakkı Nedir?

Makul sürede yargılanma hakkı, adil yargılanma hakkının önemli bir parçasıdır. Anayasa'nın 36. maddesi herkesin adil yargılanma hakkına sahip olduğunu belirtirken, 141. maddesi davaların "mümkün olan süratle" sonuçlandırılmasının yargının görevi olduğunu vurgular. Ayrıca Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (AİHS) 6.maddesi de davaların makul süre içinde görülmesi gerektiğini açıkça ifade eder.

Dava Ne Kadar Sürerse "Uzun Sürmüş" Sayılır?

Bir davanın "makul süreyi" aşıp aşmadığını belirlemek için kesin bir yıl sınırı yoktur. Anayasa Mahkemesi (AYM), her davayı kendi koşulları içinde değerlendirir. Bu değerlendirmede şu faktörler dikkate alınır:

• Davanın Karmaşıklığı: Davanın hukuki olarak ne kadar zor olduğu, taraf sayısı, delillerin toplanmasındaki güçlükler gibi etkenler süreyi etkileyebilir.

• Tarafların Tutumu: Davanın taraflarının (davacı, davalı) yargılamanın uzamasına sebep olup olmadığına bakılır.

• Yetkili Makamların Tutumu: Mahkemelerin ve diğer ilgili resmi kurumların işlemleri zamanında yapıp yapmadığı değerlendirilir.

• Başvurucunun Davadaki Menfaati: Davanın, başvuran kişi için taşıdığı önem ve aciliyet de dikkate alınır.

Ancak genel bir fikir vermesi açısından, AYM ve AİHM kararlarında 4-5 yılı aşan sürelerin makul süreyi ihlal ettiği yönünde kararlar bulunmaktadır. Örneğin, AYM bir işçinin 7 yılı aşkın süren alacak davasında veya 11 yıl süren tapu iptal davasında makul sürenin aşıldığına ve tazminata hükmetmiştir.

Kimler Tazminat Talep Edebilir?

• Hukuk ve İdari Davalar: Davanın tarafı olan (davacı veya davalı) gerçek veya tüzel kişiler, yargılamanın uzun sürmesi nedeniyle tazminat talep edebilir. Davayı kazanmış ya da kaybetmiş olmanız fark etmez; önemli olan yargılamanın makul sürede bitmemiş olmasıdır.

• Ceza Davaları: Ceza davalarında sadece sanıklar ve malen sorumlu olanlar (suçtan zarar gören malın sahibi vb.) uzun yargılama nedeniyle tazminat talep edebilir.

Tazminat İçin Nereye ve Nasıl Başvurulur?

Yargılamanın uzun sürmesi nedeniyle tazminat talebi için izlenecek yol, son yasal düzenlemelerle değişmiştir. Yeni usule göre, makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasıyla öncelikle Adalet Bakanlığı bünyesinde kurulan İnsan Hakları Tazminat Komisyonu'na başvurulması gerekmektedir. Bu başvuru, devam eden davalar için yargılama sürecinde veya dava kesinleştikten sonra kararın öğrenilmesinden itibaren bir ay içinde yapılmalıdır.

Önemli Not: Eski uygulamada doğrudan AYM'ye başvuru yapılırken, yeni düzenleme ile önce Tazminat Komisyonu'na başvuru zorunluluğu getirilmiştir. Bu komisyon, AYM'nin iş yükünü azaltmayı ve başvuruları daha hızlı sonuçlandırmayı hedeflemektedir.

Ne Kadar Tazminat Alınır?

Alınacak tazminat miktarı genellikle manevi tazminat niteliğindedir. AYM, tazminat miktarını belirlerken davanın süresini, davanın niteliğini, başvurucunun yaşadığı sıkıntıyı ve benzer davalarda verilen emsal kararları dikkate alır. Kesin bir miktar belirtmek mümkün olmasa da, AYM'nin ihlal kararı verdiği durumlarda değişen miktarlarda tazminata hükmettiği görülmektedir.

Sonuç

Türkiye'de bir davanın makul süreyi aşacak şekilde uzaması, Anayasa ile güvence altına alınan adil yargılanma hakkının bir parçası olan "makul sürede yargılanma hakkının" ihlali anlamına gelir. Bu durumda, davanın tarafı olan kişiler, yargılamanın uzun sürmesi nedeniyle yaşadıkları manevi sıkıntılar için devletten tazminat talep etme hakkına sahiptir. Bu hakkın kullanılması için Adalet Bakanlığı Tazminat Komisyonu'na başvuru yapılması gerekmektedir. Sürecin karmaşıklığı ve başvuru sürelerinin kısalığı nedeniyle bir avukattan yardım almak faydalı olacaktır.